فعل تابع افعال وجهی در زبان سغدی

در مطالعة زبانهای  کهن ایرانی مسائل نحوی از اقبال چندانی برخوردار نیستند و زبان سغدی هم از این مسأله مستثنی نیست. به این علّت که متون بازمانده سغدی عموماً ترجمه هایی از زبانهای دیگر  تشخیص داده شده اند دانشمندان کمتر به بررسی نحوی این متون اهتمام ورزیده اند. تعیین میزان تأثیرگذاری زبانهای مبدأ بر نحو زبان متون سغدی از سویی و وجود تمایز بین گونه های مختلف زبانی آن از دیگر سو خود مسائلی هستند که بدون  بررسی نحوی و مقایسة ساختارهای مشابه در این گونه های زبانی قابل دسترسی نیستند و این امری است که تا کنون به صورت جدّی انجام نپذیرفته است. در این نوشتار به بررسی افعال تابع دو فعل وجهی مهم در زبان سغدی پرداخته شده است. این دو فعل s˒c- «بایستن» و k˒m- «خواستن» هستند. در بررسی های پراکندۀ انجام شده در نحو سغدی عموماً تنها به کاربرد آنها با مصدر توجّه شده است. این پژوهش نشان می دهد که تابع این دو فعل متنوّع تر از آن است که پیشتر تصوّر می شد. کاربرد با گونه های مختلف مصدر و نیز وجوه فعلی مختلف در جملات پیرو دیگر صورتهای نحوی این افعال هستند.  فعل s˒c-  در متون غیر بودایی بسامد بسیار محدودتری دارد و تنوّع افعال تابع آن نسبت به kʼm- کمتر است، امّا بسامد کاربرد kʼm-  در متون بودایی و مسیحی نسبتاً برابر است و امکان مقایسه و بررسی آماری را بیشتر فراهم می کند.